Choinka bożonarodzeniowa - jak wyglądała historia powstania tej świątecznej tradycji?

Niemal każdy uważa, że bez pachnącej choinki nie byłoby świąt Bożego Narodzenia. Świąteczne drzewko, które przystrajane jest co roku bombkami, lampkami i cukierkami, uchodzi za podstawę naszej tradycji. Nie panuje ona jednak w naszym kraju od tak dawna, jakby się mogło wydawać, a pomysł na nią nie zrodził się na polskich ziemiach. Drzewo już w czasach pogańskich było symbolem odrodzenia, życia oraz płodności. Przetrwał on przez tysiące lat w ludowych wierzeniach i dopiero po pewnym czasie został przejęty przez chrześcijan.

Pierwszym krajem w Europie, w którym zaczęto stroić na  święta Bożego Narodzenia choinkę, były protestanckie w większości Niemcy. Tradycja ta narodziła się dokładnie w XVI wieku w Alzacji, a jednym z głównych zwolenników jej wprowadzenia był Marcin Luter.

Długa droga tradycji

Luter popierał pomysł choinki bożonarodzeniowej, ponieważ uważał, że święta powinno się spędzać przede wszystkim z rodziną w domu. Choinkę w jego epoce przystrajano jedynie ozdobami z papieru i jabłkami, które były nawiązaniem do biblijnego rajskiego drzewa. Co ciekawe, początkowo choinki były wieszane pod sufitem, z czubkiem skierowanym do dołu. Z czasem, obyczaj przystrajania drzewka na święta przejął Kościół katolicki, który zaczął go rozpowszechniać w krajach Europy Północnej i Środkowej. W XIX wieku choinkę ubierano już w Anglii oraz Francji i na obszarze Europy Południowej. W Polsce tradycja ta zawitała na przełomie XVIII i XIX wieku i została przyniesiona przez pruskich zaborców. Mieszkańców zaboru pruskiego zachęcali do jej wprowadzenia urzędnicy i żołnierze. Początkowo jednak była ona obecna tylko w miastach. Dopiero w okresie międzywojennym objęła również wieś, gdzie wyparła ludowe symbole świąteczne w postaci podłaźniczki (zawieszanej pod sufitem gałęzi) lub pochodzącego jeszcze z tradycji słowiańskiej snopu zboża, tak zwanego Diducha.

Symbolika ozdób

Dawniej choinkę przystrajano ręcznie wykonywanymi ozdobami z bibuły, papieru, słomy, kłosów zbóż i piórek. Dekorowano ją również pierniczkami, ciastkami orzechami i rajskimi jabłuszkami. Na gałązkach zaś umieszczano zapalane w Wigilię świeczki oraz tak zwane „zimne ognie”. Wszystkie te ozdoby miały wymiar symboliczny: orzechy i pierniczki miały przynosić domownikom siłę oraz dobrobyt, ozdoby ze zboża miały gwarantować obfite plony, papierowe łańcuchy przypominały o spętaniu duszy człowieka grzechem, a gwiazda betlejemska miała pokazywać członkom rodziny drogę do domu.